Wielkanocne tradycje w Ukrainie
W wielu naszych domach, drugi tydzień z rzędu będziemy obchodzić Święta Wielkanocne. Na ten weekend przypadają Święta Wielkanocne prawosławne, kościoła grekokatolickiego i innych kościołów wschodnich. Przy wspólnych stołach zasiądziemy ponownie z naszymi ukraińskimi gośćmi. Warto przybliżyć jak wyglądają tradycje w święta wielkanocne w Ukrainie? Na tym przykładzie również możemy uświadomić sobie, jak nam blisko do siebie.
Ukraińcy uważają Wielkanoc za główne święto w roku i nazywają ją Wielkanocą. Mówi się, że „Wielkanoc to święto ponad wszystkie święta”. W Ukrainie chrześcijańskie święto Zmartwychwstania Pańskiego łączy w sobie wiele starożytnych oraz pogańskich obrzędów, rytuałów i wierzeń związanych z równonocą wiosenną. Kiedyś ten okres nazywany był Wielkim Dniem i obchodzoną jako początek nowego roku rolniczego - wydarzenia definiującego w życie ukraińskich rolników.
Przygotowania do Wielkanocy zaczynają się w tygodniu zwanym Paschą lub Białym Tygodniem. Do czwartku tego tygodnia, który nazywa się Czystym Czwartkiem, wszystko w domu należy posprzątać i wyprać, ikony ozdobić świątecznymi ręcznikami, a całą rodzinę rytualnie wykąpać do wschodu słońca w bieżącej wodzie, która podobno zmywa wszystkie grzechy i choroby.
Następnie zaczynają być przygotowywane główne atrybuty świąt wielkanocnych: chleb rytualny, malowane lub jaskrawo pomalowane jajka, koszyk wielkanocny z naczyniami do poświęcenia w kościele.
Chleb wielkanocny robiony jest z najlepszej mąki, z rodzynkami, wanilią i cynamonem, a dwa tuziny jajek są ubijane, aby ciasto było żółte. Na wierzchu ciasta wielkanocnego ozdobione są kwiaty z ciasta, figurki ptaków i spirale - symbol słońca. Składa się z pięciu, do dziesięciu kawałków, co wystarczy na ucztę dla wszystkich podczas Świąt. Gdy gospodyni stawia ciasto wielkanocne do pieczenia, surowo zabrania przechodzenia obok pieca, pukania do drzwi, głośnych rozmów, gdyż może to uniemożliwić dobre wyrośnięcie ciasta. Jest to bardzo dobry znak, jeśli ciasto wielkanocne jest wysokie i dobrze się piecze. Symbolizuje szczęście i dobre samopoczucie dla całej rodziny.
Malowane jajka to starożytny symbol odrodzenia życia, natury i słońca. Pisanki to pisanki malowane w bańce. Używają również domowych farb z kory i owoców drzew, ziół i kwiatów. Malowane jajka z wzorami igieł nazywane są zadrapaniami, zdrapkami etc. Pisanki - jajka ozdobione starożytnymi znakami za pomocą wosku i barwników. Aby jak najlepiej się udało: pomaluj jajko woskiem, specjalnym urządzeniem -długopisem. Naprzemiennie usuwaj wosk i zanurzaj jajko w farbach o różnych kolorach. Sztuka malarstwa wielkanocnego była niegdyś powszechna we wszystkich regionach Ukrainy. Dziś odrodziła się, a pisanka stała się swego rodzaju symbolem naszego kraju. W wakacje jest podawany krewnym, znajomym, bliskim - za szczęście, zdrowie, bogactwo.
W Niedzielę Wielkanocną rano, po nabożeństwie świątecznym, ksiądz święci koszyki wielkanocne przyniesione do kościoła z ciastkami wielkanocnymi, malowanymi jajkami i jedzeniem. Do kosza dodaje się również kiełbasę, smalec, chleb, masło i ser. Uważa się, że wszystko, co święcone w Wielkanoc nabiera niezwykłej mocy, a ręcznik, który przykrywa potrawy w koszyku ma zdolność rozpraszania chmur gradowych i leczenia dzieci. Święcona świeca przez siedem lat z rzędu przypisuje się zdolność odstraszania piorunów i zapobiegania pożarom.
Zgodnie z powszechnym przekonaniem, w Wielkanoc cała rodzina powinna zebrać się przy świątecznym stole, aby sukces i pomyślność nie ominęły jej w ciągu roku. Zwyczaj dzielenia się jednym chlebem wielkanocnym, jednym jajkiem wielkanocnym, wiąże się z pradawnym zwyczajem przydzielania każdemu jego „losu” z ogólnego dobrobytu rodziny i obdarowywania go „szczęściem” – szczęściem, fortuną, talentem.
Im więcej krewnych i gości zgromadzi się przy wielkanocnym stole, tym lepszy rok dla całej rodziny. Każdy, kto odwiedził dom w Niedzielę Wielkanocną, będzie miał szczęście przez cały rok, we wszystkim odniesie sukces i zysk.
Po południu cała wspólnota zbiera się pod kościołem. W zachodnich regionach Ukrainy nadal istnieje zwyczaj tańców i zabaw w pobliżu cerkwi. W starożytności takie rozrywki organizowano w świętych gajach. Na koniec imprezy chłopcy tworzą „wieżę”: czterech chłopców staje na ramionach trzech, trzech – dwóch, a na szczycie tej piramidy – jednego. „Wieża” powinna obejść kościół, nie rozpadając się. W starożytności, zdaniem badaczy, taka konstrukcja żywych ciał ucieleśniała jedność wszechświata i kojarzyła się z kultem słońca, które symbolizowało mężczyznę nad „wieżą”.
W dużych miastach przyjęcia wielkanocne odbywają się na skwerach, w parkach i skansenach. W pierwszy poniedziałek po Wielkanocy chłopcy oblewają dziewczyny wodą, aby były zdrowe i szczęśliwe przez cały rok. Dziś ten zwyczaj stał się zabawną rozrywką młodzieży, choć coraz częściej zanika.
Dzieci idą składać życzenia krewnym, rodzicom chrzestnym, sąsiadom i dobrym znajomym. W tym celu są obdarzeni przysmakami i prezentami.
Obchody Wielkanocy trwają tydzień i kończą się wizytą na grobach bliskich. Uważa się, że w Wielkanoc Bóg otwiera niebo i piekło, aby dusze zmarłych przodków odwiedzały swoich bliskich, a przez całą Wielkanoc są na ziemi z żywymi. Dlatego konieczne jest sprzątanie grobów przodków, sadzenie tam świeżych kwiatów i zapalanie lamp pogrzebowych. Wierzą, że dusze zmarłych pomagają we wszystkim tym, którzy ich nie zapominają i szanują.
