Flora
Lasy
Zbiorowiska leśne w Gminie Poraj to głównie bory sosnowe, porastające ubogie, piaszczyste gleby na niżej położonych terenach. Ubogie florystycznie, rozwijające się w środowisku kwaśnym zbiorowiska, charakteryzują się szeroką tolerancją względem wilgotności podłoża (od suchych piachów po gleby torfowe).
Gleby bielicowe w znacznej części Gminy zajęte są przez subatlantycki bór świeży (LeucobryoPinetum).
W drzewostanie i podszycie dominuje sosna. Spotykana jest również brzoza (Betula pendula) i dąb szypułkowy (Quercus robur). W podszycie występują dodatkowo jarzębina (Sorbus aucuparia)
i kruszyna (Frangula alnus). W runie dominuje śmiałek pogięty (Deschampsia flexuosa), a większymi płatami występuje borówka czernica (Vaccinium myrtillus).
Suche miejsca na gruboziarnistych piaskach, zajmuje bór chrobotkowy (Cladonio-Pinetum).
Drzewostan sosnowy jest tu niższy i dość rozrzedzony. Warstwa podszytu i zielna są słabo rozwinięte. Warstwę przyziemną tworzą płaty licznych gatunków porostów – chrobotków (Cladonia sp.).
Podmokłe obniżenia terenu porastają bory wilgotne i bagienne: śródlądowy bór wilgotny (MolinioPinetum)
z udziałem brzozy omszonej (Betula pubescens) i kontynentalny bór bagienny (Vaccinio uliginosi - Pinetum), charakteryzujący się słabą kondycją sosny oraz obfitym udziałem borówki bagiennej (Vaccinium uliginosum), bagna zwyczajnego (Ledum palustre) i innych roślin torfowiskowych.
Na terenie Gminy Poraj można zauważyć prawie brak lasów liściastych. Niewielkie fragmenty tworzące zazwyczaj wtórne zadrzewienia posiadają w swoim składzie gatunki drzew liściastych: brzozę brodawkowaną (Betula pendula), dąb szypułkowy (Quercus robur), olszę czarną (Alnus glutinosa),
grab (Carpinus betulus), buk (Fagus sylvatica), dąb bezszypułkowy (Q. sessilis) czy wiąz (Ulmus laevis). Znaczną część terenów, gdzie siedlisko jest odpowiednie dla rozwoju lasu liściastego, zajmują tereny rolnicze.
Wilgotne, płaskie obniżenia terenu, w dolinach rzek i potoków porośnięte są przez olsy (klasa Alnetea - glutinosae) – np. ols porzeczkowy (Ribo nigri - Alnetum), z gatunkami runa: (Carex elongata), (Thelypteris palustris), (Chaerophyllum hirsutum). Pas wzdłuż brzegów Warty porośniety jest przez zarośla wierzbowe
ze związku Salicion albae. Występują tu wierzby (np. Salix alba, S.fragilis, S.viminalis) oraz olsza czarna.
W runie występują gatunki wilgociolubne: chmiel (Humulus lupulus), kielisznik (Calystegia sepium),
psianka słodkogórz (Solanum dulcamara), kościenica (Malachium aquaticum) i inne.
Las na terenie Gminy Poraj (sołectwo Masłońskie)
Fot.: arch. UG Poraj
Zarośla i murawy
W krajobrazie na terenie Gminy Poraj obserwuje się zbiorowiska roślinności zaroślowej z klasy RhamnoPrunetea, tzw. „czyżnie”. Występują one głównie na miedzach śródpolnych, nieużytkach porolnych, czasem przy drogach i na brzegach lasów. Spotykamy tu krzewy takie jak: tarnina (Prunus spinosa), szakłak (Rhamnus catartica), dzika róża (Rosa canina), dereń świdwa (Cornus sanguinea), trzmielina (Euonymus europea, E.verrucosa), głogi (Crategus sp.) i jeżyny (Rubus sp.).
Wzgórza na podłożu wapiennym zajmują dość bogate florystycznie ciepłolubne zbiorowiska okrajkowe
(z klasy Trifolio – Geranietea sanguinei). Ważną grupę stanowią tu ciepło- i światłolubne rośliny wieloletnie – cenne elementy flory: bodziszek krwisty (Geranium sanguineum), traganek (Astragalus glycyphyllos), koniczyna (Trifolium rubens), koniczyna alpejska (Trifolium alpestre), gorysz (Peucedanum cervaria), rutewka (Thalictrum minus) i in..
Gleby rędzinowe na szczytowych partiach wzgórz wapiennych pokrywają murawy kserotermiczne
(klasa Festuco-Brometea) z rzadkimi i cennymi gatunkami roślin kserotemicznych: szałwia łąkowa
(Salvia pratensis), kłosownica (Brachypodium pinnatum), dziewięćsił bezłodygowy (Carlina acaulis), żebrzyca (Seseli annuum), czyściec (Stachys recta), przetacznik (Veronica spicata), posłonek (Helianthemum nummulariuum), goryczuszka (Gentianella ciliata).
Murawy te mają charakter wtórny, porastają odlesione wzgórza z wychodniami wapiennymi oraz poeksploatacyjne wyrobiska kamienia wapiennego we wschodniej części Gminy.
Roślinność wyrobisk charakteryzuje większy udział antropofitów z grupy roślin ruderalnych. Na otwartych terenach piaszczystych występują murawy psammofilne (piaszczyskowe) (z klasy Sedo - Scleranthetea). Ubogie, luźne piaski zasiedlają murawy szczotlichowe z rzędu Corynephoretalia (np. Spergulo-Corynephoretum). Występują tu dość nielicznie: sztotlicha siwa (Corynephorus canescens), sporka
(Spergula vernalis), chroszcz (Teesdalia nudicaulis), rogownica (Cerastium semidecandrum), piaskowiec (Arenaria serpyllifolia) i in.
W żyźniejszych miejscach rosną zwarte murawy (zespół Diantho-Armerietum) z dominacją goździka kropkowanego (Dianthus deltoides) i rozchodnika (Sedum acre) z udziałem zawciągu (Armeria elongata), rozchodnika (Sedum maximum), jasieńca (Jasione montana), kocanek (Helichrysum arenarium).
Szakłak pospolity
Fot.: redding01 (Fotolia.com), Medianauka.pl
Łąki
Znaczną część użytków rolnych pokrywają pospolite zbiorowiska łąkowe (klasa MolinioArrhenatheretea).
W miejscach wilgotnych wykształcone są łąki kośne i ziołorośla ze związku Calthion. Na terenach suchszych występują łąki owsicowe (Arrhenatheretum medioeuropaeum) oraz ubogie florystycznie pastwiska
(np. zespół Lolio-Cynosuretum). W składzie florystycznym łąk przeważają gatunki pospolite i szeroko rozpowszechnione w całym kraju.
Łąka na terenie Gminy Poraj
Fot.: arch. UG Poraj
Roślinność wodna i nadwodna
W zawodnionych obniżeniach terenu występują mszary i torfowiska mszysto-turzycowe. W sąsiedztwie cieków wodnych występują zbiorowiska o charakterze kwaśnych młak niskoturzycowych uzależnione
od podsiąkania wód glebowych lub źródliskowych (rząd Caricetalia fuscae) lub kwaśnych, dystroficznych torfowisk przejściowych (rząd Scheuchzerietalia palustris). Rosną tu często rośliny rzadkie w skali kraju, właściwe tym siedliskom: świbka (Triglochin palustre), przygiełka (Rhynchospora alba), bobrek (Menyanthes trifoliata), siedmiopalecznik (Comarum palustre), fiołek (Viola palustris).
Bezodpływowe zagłębienia terenu na ubogich, wilgotnych siedliskach zajmują dość niewielkie powierzch-niowo płaty torfowisk wysokich (Sphagnetalia magellanici z klasy Oxycocco-Sphagnetea), gdzie występują unikatowe w skali kraju i regionu gatunki roślin np.: rosiczka okrągłolistna (Drosera rotundifolia), modrzewnica (Andromeda polifolia), bagno zwyczajne (Ledum palustre), gnidosz błotny (Pedicularis palustris), żurawina błotna (Oxycoccus palustris) i in.
Zbiorniki wodne porasta roślinność strefowa, uzależniona od wysokości brzegów i głębokości wody.
W strefie przybrzeżnej występują zbiorowiska szuwarów właściwych z trzciną (Phragmites australis), tatarakiem (Acorus calamus), oczeretem (Schoenoplectus lacustris), jeżogłówką (Sparganium ramosum). Miejsca bliżej brzegu zajmują szuwary wielkoturzycowe (ze związku Magnocaricion) z jaskrem wielkim (Ranunculus lingua), szalejem jadowitym (Cicuta virosa), goryszem (Peucedanum palustre) i licznymi turzycami (Carex sp.). Brzegi wód szybciej płynących porastają szuwary z mannami (Glyceria fluitans, G.plicata), przetacznikiem bobowniczkiem (Veronica beccabunga), potocznikiem (Berula erecta) i inne.
W toni wodnej zbiorników i stawów oraz na jej powierzchni występują rośliny zanurzone i pływające zakorzenione: rdestnice (Potamogeton), żabiściek (Hydrocharis morsus-ranae), rzęśl (Callitriche sp.), włosienicznik (Batrchium), wywłócznik (Myriophyllum), pływacz (Utricularia).
Na powierzchni wód stojących i wolno płynących tworzą się skupiska rzęs (Lemna, Spirodela). Brzegi wód
i okresowe rozlewiska zajmują zbiorowiska roślin jednorocznych (z klasy Bidentetea tripartiti) z uczepem (Bidens cernuus), jaskrem jadowitym (Ranunculus sceleratus) i inne.
Roślinność nad Zalewem Porajskim
Fot.: arch. UG Poraj
Roślinność synantropijna
Roślinność synantropijna występuje zarówno na siedliskach segetalnych (uprawy zbożowe i okopowe),
jak i na siedliskach ruderalnych (przydroża, przypłocia, przychacia, nieużytki, gruzowiska, wysypiska odpadów, tereny kolejowe i przemysłowe itp.).
Na żyźniejszych glebach Gminy Poraj prowadzona jest gospodarka rolna. Wyróżnia się tu uprawy roślin okopowych i zbożowych.
W uprawach zbożowych (np. pszenica, żyto, jęczmień itp.), dominują zbiorowiska chwastów segetalnych
z klasy Secalietea. Tworzą je takie gatunki jak: miotła zbożowa (Apera spica-venti), chaber bławatek (Centaurea cyanus), wyka czteronasienna (Vicia tetrasperma), wyka siewna (Vicia sativa), wyka drobno-kwiatowa (Vicia hirsuta), mak polny (Papaver rhoeas) i in.
W uprawach okopowych i ogrodowych (np. ziemniaki, buraki, warzywa, rośliny oleiste itp.), wystepują zbiorowiska chwastów z klasy Chenopodietea z takimi gatunkami jak np.: chwastnica jednostronna (Echinochloa crus-galli), włośnica sina (Setaria pumila), sporek polny (Spergula arvensis), czerwiec roczny (Scleranthus annuus), szczaw polny (Rumex acetosella), rdest kolankowaty (Polygonum lapathifolium ssp. lapathifolium), rdest gruczołowaty (Polygonum lapathifolium ssp. incanum), żółtlica owłosiona (Galinsonga ciliata), żółtlica drobnokwiatowa (Galinsoga parviflora), mlecz zwyczajny (Sonchus oleraceus), mlecz polny (Sonchus arvensis), przetacznik perski (Veronica persica) i wilczomlecz obrotny (Euphorbia helioscopia).
Na siedliskach ruderalnych, na przydrożach, wdłuż linii kolejowej, przy płotach w przydrożnych rowach rozwijają się zbiorowiska bylin z klasy Artemisietea z dominującą bylicą pospolitą (Artemisia vulgaris)
i łopianami (Arctium sp).
Miejsca wydeptywane zajmują zbiorowiska dywanowe z klasy Plantaginetea majoris. Zbiorowiska te występują pospolicie na terenie całej gminy.
Pola w sołectwie Jastrząb
Fot.: arch. UG Poraj
